Maaike Pronk is organisatieadviseur. Zij ondersteunt directies en besturen bij het implementeren van strategische organisatiewijzigingen met daarbij als doel om de visie en ambitie nog steviger neer te zetten en waar te maken.

Zij krijgt hierbij vaak te maken met het projectiemechanisme. In de basis weet men op boardroomniveau meestal wel waarover dit gaat, maar in deze sessie van Goedemorgen Commissaris *) licht zij dit nader toe. Het is goed om eens bij jezelf te rade te gaan, welke invloed projectie kan hebben op jouw leiderschap. Projectie van jezelf op anderen, maar ook van anderen op jou.

PROJECTIEMECHANISME

Wat is dat nu eigenlijk? Het projectiemechanisme komt voort uit de allereerste persoonlijke ontwikkeling. Afhankelijk van de context vormt iedereen zijn eigen persoonlijkheid. Sommige persoonskenmerken omarmen we, anderen wijzen we af. We ontwikkelen overtuigingen en doen aannames door de ervaringen die we opdoen en deze creëren een kader dat ons houvast biedt. Rond het 16^e levensjaar is de persoonlijkheid voor het grootste gedeelte gevormd en vanaf daar leren we verder.

We projecteren onbewust voortdurend. Het is een kracht die ook in ons nadeel kan werken. Projectie kan leiden tot ergernis of een negatieve blik op of mening over iemand die niet terecht is. Omdat het een onbewust mechanisme is, is het goed om je ervan bewust te worden en bij jezelf te rade te gaan of je dit herkent. Meestal gaat het dus om je ergeren aan persoonlijkheidstrekken bij een ander, die je van jezelf niet onderkent (negatieve projectie). Andersom kan het ook gebeuren: dan kan het zijn dat je onverwacht een enorme klik met iemand ervaart (positieve projectie).

Er bestaat ook zoiets als groepsprojectie. Het kan zijn dat je als directie, raad of team medewerkers een gemeenschappelijk beeld hebt. Je kunt elkaar echt besmetten met een overtuiging.

Cultuurverschillen zijn bij dit onderwerp ook zeker van invloed. Het helpt om binnen je organisatie een framework voor gedrag te bouwen om de dynamiek te ondersteunen en een vaste basis te creëren.

HERKENNEN VAN PROJECTIE

Er zijn manieren om bij jezelf te controleren of er sprake is van projectie. Zo kun je je gedrag toetsen aan de volgende vragen:

• Kun je je overtuiging onderbouwen met feiten?
• Zit er een bepaalde felheid in je reactie (‘altijd’ en ‘nooit’ zijn bijvoorbeeld signaalwoorden)?
• Reageer je ‘kinderachtig’?
• Heb je een oordeel over jezelf en anderen?
• Ervaar je ergernis bij bepaalde vormen van gedrag als bijvoorbeeld slachtoffergedrag, onrecht, macht?

NADEEL VAN PROJECTEREN

De downside van negatieve projectie is dat de projectie niet per definitie de waarheid is. Je kunt dus opereren op basis van verkeerde aannames. Ergernis is sowieso vervelend, voor beide partijen, en leidt meestal niet tot een prettiger samenwerking. Uiteindelijk kan het zelfs leiden tot ‘aangepast’ of zelfs disfunctioneel gedrag. Daar is niemand bij gebaat.

ERVARINGSPARTNER

Gijs de Vries is tijdens deze sessie aangeschoven als ervaringspartner. Hij is een ervaren toezichthouder (momenteel is hij voorzitter RvC bij TNO, Erasmus MC, Integraal Kankercentrum Nederland, Arbo Unie en SASS Achmea) en heeft op een bepaald moment voor zichzelf uitgezocht wat bepalend is geweest voor zijn ontwikkeling, welke projecties daarbij horen en hoe hij dit voor zich kan laten werken in plaats van tegen. Hij weet van zichzelf dat hij standaard de consensus zoekt, het compromis probeert te vinden. Heel bewust zet hij daarom af en toe met opzet de kritische pet op en vraagt zich af: ga ik ruimte geven aan wrijving om tot meer glans te komen? Soms is het vanuit leiderschap nodig om conflict uit te lokken om het juiste effect te bereiken, maar dat moet geen doel op zich worden.

RAAD VAN COMMISSARISSEN

Van een voorzitter RvC mag worden verwacht, dat hij zich bewust is van het projectiemechanisme en dit buiten de deur probeert te houden, om te zorgen dat de RvC zo zuiver mogelijk kan opereren. Van de overige commissarissen mag ook een redelijk niveau van zelfkennis worden verwacht. Er van uitgaande dat zij voldoende zelfreflectie hebben gepleegd in verband met de impact die zij vanuit de rol van bestuurder op anderen hebben gehad.

Gijs de Vries houdt ervan de mens achter de rol te leren kennen, dus grijpt hij situaties geregeld aan om mensen iets persoonlijks over zichzelf te laten vertellen. Zo kunnen zijn teamleden elkaar beter leren kennen en ondervangt hij dat het nodig moet zijn, om dit onderwerp als zodanig bespreekbaar te maken. Uiteindelijk gaat het er tenslotte om om tot een betere samenwerking en daardoor tot betere besluitvorming te komen.

Online bijeenkomst van toezichthouders Goedemorgen Commissaris  georganiseerd door Hemingway Professional Governance.